Resultaten
Gezondheid en genetische ziekten bij dieren
X-gebonden progressieve retinale atrofie 1 (RPGR-gen, Samojeed en Siberische Husky)

X-gebonden progressieve retinale atrofie 1 (RPGR-gen, Samojeed en Siberische Husky)

X-gebonden progressieve retinale atrofie 1 is een oogziekte die wordt veroorzaakt door degeneratie van de staafjes en kegeltjes, de fotoreceptorcellen van het netvlies. Deze cellen zijn essentieel voor het zicht in respectievelijk schemerig en fel licht. Deze erfelijke aandoening wordt veroorzaakt door mutaties in het RPGR-gen dat zich op het geslachtschromosoom X bevindt.

Symptomen

De eerste tekenen van de ziekte kunnen op de leeftijd van één jaar gezien worden op een oftalmologisch onderzoek, een zogenaamd electroretinogram. Visusstoornissen worden echter mogelijk pas zichtbaar als honden minstens 2 jaar oud zijn. De eerste cellen die degenereren zijn de staafjes, dus honden ervaren eerst slechtziendheid bij weinig licht, ook wel nachtblindheid genoemd. Naarmate de ziekte voortschrijdt, zijn de volgende cellen die degenereren de kegeltjes die reageren op fel licht, wat uiteindelijk leidt tot totale blindheid.

Beheer van ziekten

Er bestaat geen behandeling voor progressief gezichtsverlies. Dankzij hun scherpe reuk- en gehoorzintuigen kunnen honden dit verlies compenseren, vooral in een vertrouwde omgeving. Je kunt je hond helpen door regelmatige oefenroutes uit te stippelen en geleidelijk de nodige veranderingen te introduceren.

Genetische basis

Deze ziekte verloopt volgens een X-gebonden recessieve overervingswijze. X-gebonden recessieve overerving betekent dat teven twee kopieën van de mutatie of ziekmakende variant moeten krijgen (één van elke ouder) om de ziekte te ontwikkelen, terwijl reuen slechts één kopie van het gemuteerde gen of de gemuteerde variant van de moeder nodig hebben om de ziekte te ontwikkelen. Reuen vertonen meestal symptomen van de ziekte. Elke mannelijke pup die geboren wordt uit een moeder die drager is van de mutatie, heeft 50% kans om de mutatie te erven en dus het risico om de ziekte te ontwikkelen. Teven die niet drager zijn van de mutatie lopen geen verhoogd risico op het krijgen van zieke pups. Fokken tussen honden die drager zijn van een genetische variant die ziekte kan veroorzaken, zelfs als ze geen symptomen vertonen, wordt afgeraden.

Technisch verslag

Het RPGR-gen codeert voor een eiwit dat "regulerende retinitis pigmentosa GTPase" wordt genoemd. Mutaties in dit gen zijn voornamelijk verantwoordelijk voor X-gebonden retinitis pigmentosa bij mensen en ook bij honden, een ziekte die netvliesdegeneratie en gezichtsverlies veroorzaakt. Het RPGR-gen komt tot expressie in het netvlies en produceert vermoedelijk een eiwit dat interageert met andere moleculen om complexen te vormen en dat essentieel is voor de vorming van de cilia van fotoreceptorcellen (kegeltjes en staafjes) en hun onderhoud en functie. Zhang et al. waren de eersten die de mutatie identificeerden die verantwoordelijk is voor X-gebonden progressieve retinale atrofie bij Samojeed en Siberische Husky honden. Met name de variant c.3416_3420del veroorzaakt een 5-nucleotide deletie (GAGAA) in de RPGR-gensequentie.

De meest getroffen rassen

Siberische Husky
Samojeed
Weimaraner

Bibliografie

Appelbaum T, Santana E, Aguirre GD. Critical Decrease in the Level of Axon Guidance Receptor ROBO1 in Rod Synaptic Terminals Is Followed by Axon Retraction. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2020 Mar 9;61(3):11.

Zhang Q, Acland GM, Wu WX,et al. Different RPGR exon ORF15 mutations in Canids provide insights into photoreceptor cell degeneration. Hum Mol Genet. 2002 May 1;11(9):993-1003.