Progressieve gegeneraliseerde retinale atrofie (CCDC66-gen, Schapendoes)

Gegeneraliseerde progressieve retinale atrofie wordt gekenmerkt door een geleidelijk verlies van het gezichtsvermogen door degeneratie van de fotoreceptorcellen (staafjes en kegeltjes), met een neiging tot blindheid. Deze aandoening, die voorkomt bij het ras Schapendoes, begint laat en ontwikkelt zich langzaam.

Symptomen

Progressieve gegeneraliseerde retinale atrofie bij Schapendoes manifesteert zich tussen de leeftijd van 2 en 5 jaar, dus het begin van de ziekte is laat en de progressie is geleidelijk. De eerste klinische indicator is nachtblindheid, als gevolg van degeneratie van de staafjes die verantwoordelijk zijn voor het perifere zicht. Aangetaste honden hebben moeite om zich aan te passen aan omgevingen met weinig licht. Na verloop van tijd vordert de aandoening, wat leidt tot een geleidelijk verlies van het centrale zicht door degeneratie van de kegeltjes, wat uiteindelijk uitmondt in blindheid. De betrokkenheid van beide typen fotoreceptoren kan zich over een periode tot 2 jaar uitstrekken.

Beheer van ziekten

De behandeling van progressieve retinale atrofie bij honden is gericht op het verbeteren van de levenskwaliteit van de getroffen hond, hoewel er geen curatieve behandeling voor de ziekte bestaat. Er kunnen echter wel maatregelen worden genomen om te zorgen voor een geschikte omgeving, zoals het op zijn plaats houden van meubels en voorwerpen, wat de aanpassing van de hond aan de ziekte vergemakkelijkt.

Genetische basis

Deze ziekte erft autosomaal recessief over. Autosomaal recessieve overerving betekent dat de hond, ongeacht het geslacht, twee kopieën van de mutatie of pathogene variant moet krijgen om het risico te lopen de ziekte te ontwikkelen. Beide ouders van een hond met de ziekte moeten ten minste één kopie van de mutatie dragen. Dieren met slechts één kopie van de mutatie lopen geen verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte, maar kunnen de mutatie doorgeven aan toekomstige generaties. Fokken tussen honden die drager zijn van een genetische variant die de ziekte kan veroorzaken, zelfs als ze geen symptomen vertonen, wordt afgeraden.

Technisch verslag

Progressieve retinale atrofie omvat een groep ziekten veroorzaakt door variaties in verschillende genen geïdentificeerd in verschillende rassen, die het kenmerk delen van het veroorzaken van een geleidelijk verlies van het gezichtsvermogen dat uiteindelijk meestal leidt tot blindheid. In het specifieke geval van progressieve gegeneraliseerde retinale atrofie bij Schapendoes is de associatie met het CCDC66 gen, waarvan de sequentie zeer geconserveerd is bij gewervelde dieren, geïdentificeerd. De ontdekte genetische variant betreft de insertie van een adenine (c.521_522insA) in exon 6, waardoor een voortijdig stopcodon ontstaat en een afgekapt eiwit (p.Asn174LysfsX) dat vatbaar is voor snelle degradatie. Deze insertiemutatie is niet aangetroffen bij andere honden met afwijkingen van 29 verschillende rassen, wat suggereert dat deze mutatie alleen voorkomt bij het ras Schapendoes, hoewel verdere studies nodig zijn om deze waarneming te bevestigen.

De meest getroffen rassen

Schapendoes

Bibliografie

Dekomien G, Vollrath C, Petrasch-Parwez E, et al. Progressive retinal atrophy in Schapendoes dogs: mutation of the newly identified CCDC66 gene. Neurogenetics. 2010 May;11(2):163-74.

Lippmann T, Jonkisz A, Dobosz T, et al. Haplotype-defined linkage region for gPRA in Schapendoes dogs. Mol Vis. 2007 Feb 7;13:174-80. PMID: 17327822; PMCID: PMC2533032.